Нота дипломатическая — тонкости международного общения
Дипломатическая нота — разновидность дипломатической переписки.
Дипломатическая нота бывает вербальной и личной. Первая прописывается в третьем лице без личной подписи. Содержит порядковый номер, дату, отправителя и город. Скрепляется печатью. Может обозревать широкий перечень вопросов в зависимости от традиций конкретного государства. Начинается с протокольного обращения. Например, «Посольство Российской Федерации свидетельствует свое уважение Министерству иностранных дел…» Заканчивается также традиционно: «Посольство возобновляет Министерству уверения в своем весьма высоком уважении». Отсутствие комплимента может указывать на необходимость в дипломатическом реагировании. При этом его не пишут в соболезнованиях или во время траура. Кроме того, при обмене вербальными нотами между правительствами нет формул вежливости.
Нота личная отправляется от одного лица другому. Содержит серьезные аспекты или пишется в связи с важным событием (например, выборы, изменение конституции или состава правительства). Также может отправляться, когда вопрос касается конкретно отправителя (например, награждение или уход с поста). Посредством личных нот общаются руководители дипломатических ведомств, консульств, международных организаций, делегаций и т. д., реже — послы и только в свете особых поручений. Пишется на специальной бумаге, отличающейся высоким качеством. Содержит город, дату, адрес получателя и его полную должность. Письмо вкладывается в конверт того же формата. При этом на нем дублируется адрес получателя. Печать в личной ноте не ставится.
Как с вербальной, так и с личной нотой могут отправляться меморандумы и памятные записки. Последняя не имеет обращения и комплимента и пишется на простой бумаге. Для меморандумов используют специальную бумагу. Однако и для него, и для памятной записки печати не применяются.
Источник
Дипломатическая нота
В дипломатической практике чаще используется вербальная нота (от лат. verbalis — устный), в которой в письменной форме излагаются вопросы самого разнообразного характера. Вербальная нота составляется в третьем лице, печатается на нотном бланке и не подписывается, на ней ставится мастичная печать ведомства иностранных дел или дипломатического представительства и указывается адрес. Вербальная нота приравнивается к устному заявлению.
Личная нота обычно касается вопросов важного и принципиального значения или направляется в порядке официальной информации о каком-либо событии, а также в соответствии с установившимися требованиями дипломатического протокола в стране пребывания или ответ на личную ноту. Такая нота имеет форму письма, составленного в первом лице от имени подписывающегося, печатается на нотном бланке, на ней указывается адрес, печать не ставится.
Четкой регламентации вопросов, подлежащих изложению в вербальных или личных нотах, не существует. Здесь руководствуются традицией и существующей в стране пребывания практикой.
Выделяют также циркулярную ноту, означающую официальное дипломатическое письменное обращение одновременно к нескольким государствам. Напр., циркулярной Д.н. являлась нота русского канцлера Горчакова 30.10.1870 г. об отказе России от установленных после Крымской войны ограничений ее суверенных прав на Черном море.
В международной дипломатической практике обмен нотами является одной из форм заключения международных договоров.
Энциклопедия права . 2015 .
Смотреть что такое «Дипломатическая нота» в других словарях:
ДИПЛОМАТИЧЕСКАЯ НОТА — излагающая настоящее положение дел и образ действий кабинета в данном случае. Объяснение 25000 иностранных слов, вошедших в употребление в русский язык, с означением их корней. Михельсон А.Д., 1865 … Словарь иностранных слов русского языка
Дипломатическая нота — (от лат. nota знак, замечание; англ. diplomatoc note) в международном праве вид документа дипломатической переписки. Д.н. подразделяются на вербальные и личные. В дипломатической практике чаще используется вербальная нота (от лат. verbalis… … Большой юридический словарь
Дипломатическая нота — Репин, Илья Ефимович, «Запорожцы пишут письмо турецкому султану», 1880 1891. Нота официальное дипломатическое обращение правительства одного государства к правительству другой страны. Существуют два основных типа нот: общая (т.е. составленная от… … Википедия
Нота — см. Дипломатическая нота; Обмен нотами … Энциклопедия права
нота — (лат. notas записка, письмо) один из наиболее часто используемых письменных дипломатических актов, документ дипломатической переписки, а в некоторых случаях и форма заключения международного договора (осуществляемая посредством обмена нотами). По … Большой юридический словарь
Дипломатическая переписка — – совокупность различных видов корреспонденции и документации дипломатического характера, посредством которой осуществляются отношения между государствами. Содержание 1 Вербальная нота 2 Личная нота 3 … Википедия
ДИПЛОМАТИЧЕСКАЯ ПЕРЕПИСКА — переписка государства, правительства, ведомства иностранных дел с соответствующими иностранными государствами, дипломатическими представительствами этих государств, международными организациями, а тж. переписка таких дипломатических… … Юридическая энциклопедия
Нота (дипломатич.) — Нота (дипломатическая), см. в ст. Акт дипломатический … Большая советская энциклопедия
НОТА ДИПЛОМАТИЧЕСКАЯ — – официальное дипломатическое письменное обращение одного государства к другому. Н. д. посылаются главами дипломатических представительств или главами ведомств иностранных дел от своего имени или от имени правительства, а также иногда и от имени… … Советский юридический словарь
Нота — I Нота (лат. nota, буквально письменный знак) условный графический знак для записи музыки; см. Ноты, Нотное письмо. II Нота (дипломатическая) см. в ст. Акт дипломатический … Большая советская энциклопедия
Источник
1-дәріс «ДИПЛОМАТИЯ» ЖӘНЕ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ
– Дипломатия п?ні мен «Дипломатия» терминіні? шы?уы.
– Дипломатия ж?не дипломаттар.
– Халы?аралы? ?атынастар, сырт?ы саясат, ?лемдік саясат.
– Дитоматиялы? ?ызметті? т?рлері.
?лемдегі ?рбір мемлекетті? ?мірінде халы?аралы? ?атынастар ежелден ?те ма?ызды орын?а ие болып келеді. Я?ни халы?аралы? ?атынастар – халы?тар, мемлекеттер ж?не бірлестіктер арасында?ы саяси, экономикалы?, дипломатиялы?, ?скери, м?дени, ?ылыми-техникалы? ж?не т.б. байланыстар мен ?зара ?арым-?атынастар жиынты?ы. ?йткені ?лттарды? шы?уы, мемлекетаралы? шекараларды? ??рылуы, саяси т?ртіптерді? ?алыптасуы мен ?згеруі, ?рт?рлі ?леуметтік ??рылымдарды? орны?уы, м?дениетті? артуы, ?ылымны?, ?нерді?, техникалы? ?рдісті?, тиімді экономиканы? дамуы – сауда, ?аржы, м?дени ж?не бас?а да байланыстармен, мемлекетаралы? ода?тармен, дипломатиялы? т?йісулермен ж?не бас?а да алмасулармен, ?орыта айт?анда, халы?аралы? ?атынастармен тікелей байланысты болды.
К?нделікті мемлекеттік ?ызметті? ерекше бір т?рі ретінде дипломатия ХІV-ХVII ?асырды? то?ысында ке? етек ал?аны белгілі. Сол кезден бастап мемлекет билеушілеріні? сарайларында т?ра?ты дипломатиялы? ?кілдіктер пайда болып, мемлекеттік мекеме ж?йесінде – мемлекеттер арасында?ы хат алмасумен айналысатын, шетелдік ?кілдер мен елшілерді ?абылдайтын, келісс?здер ж?ргізетін ж?не бас?адай да мемлекетаралы? істерді орындайтын арнайы ?ызмет ?алыптасты. Оны – дипломатиялы? ?ызмет деп атаймыз.
«Дипломатия» с?зі гректі? diploma – ?осарлан?ан та?тайшалар деген с?зінен шы??ан. Diploma – жазу т?сірілген ?осарлан?ан та?тайшалар Ежелгі Грек елінде елшілерді? ерекше ?кілеттігін ай?а?тайтын сенім грамотасы ретінде берілген. А?ылшын дипломаты Г. Никольсон ?з е?бектерінде дипломатия с?зі: «??гімелесу тілінде «дипломатия» с?зі м?лдем б?лек т?рт ма?ынаны береді. Кейбір кезде ол сырт?ы саясатты? синонимы ретінде ?олданылады… Бас?а бір жа?дайда келісс?здерді білдіреді. Сонымен бірге ол сырт?ы істер ведомствосыны? шетелдік б?лімін белгілеу ?шін ?олданылады… Е? со?ында, б?л сорлы с?з халы?аралы? келісс?здерді ж?ргізу кезінде жа?сы ма?ынада?ы ептілікті, жа?ымсыз ма?ынада – зымияндылы?ты білдіретін ерекше ?абілеттілік», – деп к?рсеткен.
Дипломатия с?зіні? аны?тамасын «Дипломатия с?здігінде» де ке? к?лемде аша т?седі. Дипломатия – жалпы ?абылдан?ан аны?тама бойынша:
– мемлекетті? сырт?ы саясатын ж?зеге асыратын ??рал ретінде – бейбіт шараларды? жиынты?ын, на?тылы бір м?селелерді шешуге арнал?ан ?абылдаулар мен ?дістерді білдіреді;
– шетелдегі мемлекет ж?не ?кімет басшыларыны?, Сырт?ы істер министрлігіні?, сырт?ы істер мекемелеріні?, дипломатиялы? ?кілдіктерді? ресми ?ызметі;
– мемлекетті? сырт?ы саяси ма?саттары мен міндеттерін ж?зеге асырушы ?кілдеріні? халы?аралы? м?жілістердегі ?ызметі, сонымен бірге мемлекетті? шетелдегі мекемелері мен азаматтарыны? . ы?тары мен м?дделерін ?ор?ау?а арнал?ан ?ызметі.
«Дипломатия» ??ымын халы?аралы? ?а?ты?ыстарды? алдын алу немесе реттеу, ?зара тиімді шешімдер мен м?мілеге келу, сондай-а? халы?аралы? ынтыма?тасты?ты ке?ейте ж?не тере?дете т?су ма?сатында келісс?здер ж?ргізу шеберлігімен де байланыстырады. Я?ни «дипломатия» ??ымы мемлекет басшыларыны?, мемлекеттік билікті? жо?ар?ы мекемелеріні?, сондай-а? сырт?ы ?атынастар мекемелеріні? жан-жа?ты сырт?ы саяси ?ызметіні? барлы?ын ?амтиды. Келісс?здер мен бас?а да бейбіт ??ралдарды пайдалана отырып, дипломатия сырт?ы саяясатты? ма?саттары мен міндеттерін ж?зеге асыра отырып, халы?аралы? ала?да ?з еліні? м?дделерін ?ор?айды. Дипломатия саласында ?ызмет ат?аратын т?л?аларды – дипломаттар деп атады.
Дипломат маманды?ы – е? ежелгі, я?ни тарихтан білетініміздей ежелгі д?уірлерде арнайы ?кілеттілікке ие т?л?аларды? к?мегімен со?ыс пен бейбітшілік м?селесі шешілетін, шетжерлік ?она?ты ?абылдауды? ерекше р?сімдерін ж?зеге асыратын маманды?тарды? бірі.
Б?гінгі к?ні дипломат – б?л ?з елінде (Сырт?ы істер министрлігіні? орталы? негізгі ж?не ?осымша мекемелерінде) немесе шетелдегі дипломатиялы? ?кілдіктерде (елшіліктерде, миссияларда, консулды?тарда) шет мемлекеттерді? ?кілдерімен саяси байланысты ж?зеге асырушы ресми лауазымды т?л?а, Сырт?ы істер министрлігіні? ?ызметкері.
Дипломатия маманды?ыны? ?кілдері ?андай к?сіби ж?не жеке ?асиетке ие болуы тиіс деген м?селе адамзатты ежелден тол?андырып келеді. Тіпті, Ежелгі ?ндістанны? «Ману за?ында» дипломатиялы? табыс дипломатты? жеке басыны? ?асиетіне тікелей т?уелді делінген. Сол себепті Ману за?ында ел басшысы елшіні та?айындауда ?те са? ж?не та?дап та?айында?аны д?рыс екендігі д?ріптелген.
Дегенмен, адамзатты? дамуыны? ?р д?уірі б?л маманды?ты? м?нін ?зінше ай?ындап, ?з талаптарын ?ойып келді. Уа?ыт ?те келе халы?аралы? ?атынастар да к?рделене т?сті, саяси ж?не жа?рапиялы? картадан бір мемлекеттер жойылып кетті, енді біреулері жа?адан пайда болды. Б?л ?з кезегінде мемлекеттерді? дипломатиялы? ?ызметіне ?зіндік ?сер етті. Б?л шынайылы?ты ?лемні? барлы? ?алымдары мойындайды. Америкалы? Честер Боулз 1962 жылы б?л ж?нінде: «Дипломатия?а деген талапты? ?згеруі елшілерден талап етілетін сапаны? да ?згеруіне ?келді. Дегенмен, жеке басыны? жар?ынды?ы, ж?байыны? тартымдылы?ы, саяси болаша?ы мен саралау ?абілеттілігі ?лі де ?те ?ажет, олар б?гінгі к?ні де жетіспеуде. Б?гінгі к?нні? к?рделі ?лемінде елші ке? к?лемдегі іс-?рекеттерге жетекшілік етуге ?абілетті ?кімші, бастамашыл ?асиетке ие, ??зырында?ы ?ызметкерлерді ынталандыра алатын, беделді ж?не істі? ж?н-жапсарын т?сіне алатын ойлы жетекші, табандылы? пен ?стамдылы?ты ?йлестіре алатын, зерделік пен зиялылы? дары?ан на?ыз дипломат болу?а тиіс», – деп жазады.
?азіргі кезе?дегі дипломат жа?сы жалпы гуманитарлы? білімге ие, тарих саласында, оны? ішінде халы?аралы? ?атынастар мен дипломатияны, философияны, экономикалы? теорияны, жа?рапияны, елтанушылы?ты, . ы?тануды (халы?аралы? . ы?, дипломатиялы? ж?не консулды? . ы?ты) тере? ме?герген, сонымен бірге діни ілімдерді, дипломатиялы? протокол мен этикетті зерделеген т?л?а болуы ?ажет.
Міндетті шарттар – к?сіби шеберлігін тиімді пайдалануды? ??ралы ретінде бірнеше шет тілдерін ме?геру. Заманауи дипломат ?з білімдарлы?ын келесі ?ызметтерде: саяси есептерді, саяси хаттарды дайындау барысында, а?паратты?, ?ылыми, м?дени, консулды? ж?не ?ызметкерлер ж?нінде есеп беру саласында, м?селелік аны?тама, шартты белгілермен жазылатын жеделхаттар жобасын дайындауда, шетелдік ?айраткерге ?атысты саяси мінездеме жазуда, к?нделік пен дипломатиялы? с?хбат жазбасын ресімдеуде; дипломатиялы? немесе бас?адай хат жазысуды шет тіліне аударуда, тілмашты? ?ызметті ж?ргізуде; шетелдік баспас?зге шолу дайындауда, ?ажетті м?селелер бойынша кітаптар мен ?рт?рлі басылымдар?а т?йіндеме жаза білуде; к?нделікті ж?не болаша?та?ы м?селелер бойынша ж?мыс жоспарын ??растыруда; а?паратты? ж?не насихатты? ?ызметтерге ?атысуда, оны? ішінде радиода, телеарнада ж?не баспас?з беттерінде, шетелдік ты?даушылар алдында д?ріс о?уда; баспас?з м?жілістерін ж?ргізуде ж?не с?хбат беруде; «д??гелек ?стелдер» мен пікір-сайыстар ?йымдастыруда, ?о?амды?-саяси е?бектерді тарату ж?не баспас?з-т?йіндеулерін дайындауда; келетін ?кілдермен ж?мыс жасауда, я?ни олар ?шін жадынама, с?йлеу м?тіндеріні? жобаларын ж?не бас?а да ??жаттар дайындауда, келісс?здеріне ж?не ке?ес берулерге ?атысуда, олармен ілесіп ж?руде ж?не тілмашпен ?амтамасыз етуде; ?абылдаушы елді? сырт?ы істер мекемесімен ж?не билік органымен байланыс орнатуда, шетелдік ?ріптестермен іскерлік ?арым-?атынастарды ?алыптастыруда, осы байланыстарды ны?айту ж?не ?олдау к?рсетуде, оны? ішінде ?абылдаушы елді? басшылы?ына, ?о?амды? ж?не бас?а да жетекшілігіне ?ажетті а?паратты жеткізе білуде; жергілікті билікті? . ы?ты? ?рекеттерін ба?ылауда, екіжа?ты шарттар мен келісімдерді? орындалуын ?ада?алауда, ?кілдік ?ызметкерлеріні? ?абылдаушы елді? за?намалары мен салт-д?ст?рін ?адірлеуін, сонымен бірге протокол мен этикет ережелерін ?ата? са?тауын талап етуде к?рсете білуі тиіс.
Дипломатиялы? ?ызметте саяси м?селелермен ?оса бір?атар ?кімшілік ж?не техникалы? м?селелер жиынты?ы да аса ма?ызды болып табылады. Оларды? ішінде: дипломатиялы? ?абылдауларды ?йымдастыру, дипломатиялы? шабармандарды ж?не оларды? ж?ктерін к?тіп алу ж?не шы?арып салу; факс, телекс немесе телетайп байланыстары ар?ылы т?сіп жататын а?параттарды саралау; шетелдік ?кілдермен, жеке т?л?алармен хат жазысу ж?не орталы?пен ?ызметтік хат алмасуды ж?ргізу; е?бекті ?ылыми т?р?ыдан ?йымдастыру ?а?идаларына орай жа?а электронды ж?не т.б. техникаларды ?абылдау ж?не игеру; к?сіби біліктілік де?гейін арттыру шараларын ?ткізу, оны? ішінде референттік м?жілістер, т?лімгерлік, тіл білімін жетілдіру, ?ызметтік аттестация ж?не т.б.; ?аржылы?, шауашылы?, т?рмысты? ж?не бас?а да к?нделікті ?кімшілік м?селелері бар.
Сонымен бірге к?сіби дипломат консулды? ж?мысты? да?дыларын да: т?л ??жаттар мен визаларды ресімдеу, ?абылдаушы елде уа?ытша т?ратын ?андастарды тізімге ?ою, т?ра?ты т?рде т?ратын ел азаматтарымен ж?мыс жасау, азаматты? беру немесе одан шы?ару м?селелерімен айналысу, те?із ж?не ?уе кемелеріні? жолаушыларына ж?не экипаж м?шелеріне ?ам?орлы? к?рсетуді; т?тенше жа?дайларды? м?н-жайын аны?тау, тергеу ж?мыстарын ж?ргізу, сотты? ж?не бас?а да дау-дамайларды шешуге ?атысу, ?андастарды? м?дделерін ?ор?ау, ?абылдаушы елді? полициясымен, кеден, кемежай, ?уежай ж?не бас?а да билік мекемелерімен байланыс?а шы?уды; санитарлы? ж?не ветеринарлы? ?ор?ау ?ызметтерін орындауды; ?рт?рлі нотариалды ?рекеттерді, азаматты? хал актілерін тіркеу, м?рагерлік ісін ж?ргізу, консулды? алымдарды ?йымдастыруды игеруге тиіс.
?рине, болаша? дипломат осы маманды? бойынша білім алу сатысында ?алыптаса бастайды. К?сіби ?ызметіні? т?менгі сатысында к?нделікті тапсырмаларды ат?ару барысында ?ажетті к?сіби да?дысы орны?ады. ?р?ырлы теоретикалы? біліммен ?оса дипломатия саласында?ы ?ызметіні? н?тижесінде т?жірибелі дипломат де?гейіне к?терілу м?мкіндігі туындайды. Б?л ?з кезегінде т?жірибелі дипломатты? халы?аралы? келісс?здерде ?лтты? м?ддені табысты ?ор?ауына ?келері с?зсіз.
Дипломатия сырт?ы саясатты? б?лінбес б?лігі ретінде тек ?ане келісс?здермен ?ана шектеліп ?оймайды. Жалпы ?абылдан?ан аны?тама бойынша мемлекетті? сырт?ы саясатын ж?зеге асыратын ??рал ретінде дипломатия – бейбіт шараларды? жиынты?ын, на?тылы бір м?селелерді шешуге арнал?ан ?абылдаулар мен ?дістерді білдіреді; шетелдегі мемлекет ж?не ?кімет басшыларыны?, Сырт?ы істер министрлігіні?, сырт?ы істер мекемелеріні?, дипломатиялы? ?кілдіктерді? ресми ?ызметі; мемлекетті? сырт?ы саяси ма?саттары мен міндеттерін ж?зеге асырушы ?кілдеріні? халы?аралы? м?жілістердегі ?ызметі, сонымен бірге мемлекетті? шетелдегі мекемелері мен азаматтарыны? . ы?тары мен м?дделерін ?ор?ау?а арнал?ан ?ызметі.
Дипломатиялы? ?ызметте дипломатиялы? ??жаттарды дайындау дипломатиялы? ж?мысты? аса бір ма?ызды саласы болып табылады. Мемлекеттерді? дипломатиялы? ??жаттамасы ?р алуан. Оны? басым б?лігін таза ішкі мекемеаралы? сипатта?ы ??жаттар ??райды. Дипломатиялы? ??жаттарды? бас?а бір тобына – мемлекеттер арасында?ы ресми ?атынастарды хат алмасу ар?ылы ж?зеге асыратын ??жаттар жатады. Б?л ??жаттар халы?аралы? ?мірге ?атысты м?селелерге байланысты мемлекеттерді? саяси ?станымдарын білдіреді.
Мемлекеттерді? сырт?ы саясатыны? ма?саттары мен міндеттерін ж?зеге асыруда нота, меморандум, м?лімдеме, ресми хаттар ар?ылы дипломатиялы? хат алмасу – дипломатиялы? ?ызметті? негізгі т?рлеріні? бірі.
Мемлекеттерді? дипломатиялы? ?ызметіні? бас?адай т?рлеріне:
– халы?аралы? конгрестерге, м?слихаттар?а, м?жілістерге ?атысуы, я?ни мемлекет ?кілдеріні? ?р?илы де?гейлеріндегі ж?йелі кездесулері;
– халы?аралы? ?атынастарды? ?рт?рлі м?селелеріне байланысты к?пжа?ты немесе екіжа?ты халы?аралы? шарттар мен келісімдерді дайындау мен жасасу;
– мемлекетті? шетелдегі дипломатиялы? ?кілділігіні? ?абылдаушы елді? дипломатиялы? мекемесімен к?нделікті саяси ж?не бас?адай да келісс?здер ж?ргізуі;
– мемлекет ?кілдеріні? жалпы саяси ж?не айма?ты? халы?аралы? ?йымдарды? ?ызметіне ?атысуы;
– баспас?зде ?андайда бір сырт?ы саяси м?селеге ?атысты ?кіметті? саяси ?станымын ?арастыру, ресми хабарлама жариялау, халы?аралы? актілер мен ??жаттарды ресми т?р?ыда басып шы?ару жатады.
Дипломатиялы? ?ызмет жазба ж?мысымен ?те ты?ыз байланысты. Дипломатиялы? хат алмасу ар?ылы мемлекеттерді? дипломатиялы? ?арым-?атынастары ж?зеге асады. Дипломаттар ?здеріні? ж?мыс уа?ытыны? басым м?лшерін ?з ?кіметі мен Сырт?ы істер министрлігі арасында ресми хат алмасу?а арнайды: саяси хаттар, шартты белгімен жазылатын жеделхаттар, ?рт?рлі н?с?ада?ы аны?тамалар, ?сыныстар, с?хбат жазбаларын, келісс?здер мен баспас?з м?слихаттарына арнал?ан м?лімдеме жобаларын, жадынамалы? жазбаларын, келісімдер мен шарттарды? жобаларын ж?не т.б. дайындайды, сондайа? шетелдік дипломатиялы? ?кілдіктер мен министрліктер арасында?ы дипломатиялы? ??жаттарды: ноталар, м?лімдемелер, декларациялар, жеке жолдамалар, меморандумдар, коммюникелер, бас?а да ресми ??жаттарды жобалайды. Осы ??жаттарды дайындау барысында дипломатиялы? тілге ерекше к??іл б?лінеді.
Дипломатияда дипломатиялы? тіл екі т?рлі т?сінікті білдіру ?шін ?олданылатын ??ым. Біріншіден, б?л ресми дипломатиялы? ?атынастар ж?ргізілетін ж?не халы?аралы? келісімшарттар жасалынатын тіл. Екіншіден, б?л жалпы ?абылдан?ан дипломатиялы? с?здікті ??райтын дипломатия саласында?ы белгілі бір т?сінікті д?л бейнелейтін терминдер мен с?з орамдарыны? жиынты?ы. Мысалы: агреман, атташе, альтернат, денонсациялау, пакт, ратификациялау сия?ты терминдер дипломатия саласына т?н терминдер.
?азіргі кезде ресми дипломатиялы? ?атынастар ж?ргізілетін ж?не халы?аралы? шарттар жасалынатын міндетті біры??ай тіл жо?. Б?гінгі к?ні біртіндеп тілдерді? тепе-те?дік ?а?идасы ?алыптасуда. Сол негізде барлы? мемлекеттерді? сырт?ы істер мекемесі (бірен-саран елдер ?ана болмаса) дипломатиялы? ?атынастарда?ы ресми хат алмасуларды, ?сіресе, дипломатиялы? нотамен ?зара алмасуды ?лтты? тілдерінде ж?ргізеді.
Дипломатиялы? ?ызмет ?ашанда елмен елді табыстыратын алтын к?пір ?ана емес, халы?аралы? ала?да мемлекеттерді бірбірімен беттестіріп, мемлекетті? бет-бейнесін ?лемге паш етеді.
Ежелден ?лтты ?йыт?ан ?ла?атты бабаларымыз еліні? бейбітшілігі мен ?ауіпсіздігін ?амтамасыз ету ма?сатында іргелес жат?ан елдерге сан м?рте ?з елшілерін аттандыр?ан. ?аза? хал?ыны? басынан ?ткен небір ?иын-?ыстау с?ттерде мемлекетаралы? байланысты орнатуда дипломатиялы? тілді ?тымды пайдалана алуы еліні? елдігі мен жеріні? т?тасты?ын са?тап ?алуына м?мкіндік ту?ызып келді. ?аза? тілінде іс ж?ргізу ?рекеті б?рын?ы Ке?естер Ода?ы кезінде де ?ол?а алын?анымен, сол кездегі жергілікті сола?ай саясатты? ы?палы ма, ?лде ?зімізді? д?йексіздігіміз бе ?йтеуір, ал?а жылжымай ая?сыз ?алып келді.
Дегенмен, б?гінгі к?ні ?аза? тілін т?лету ма?сатында елімізді? к?птеген ?о?ам ?айраткерлері мен тіл саласыны? мамандары елдегі ?аза? тіліне деген самар?аулы?тан, д?мбілездіктен арылтып тілімізді? м?ртебесін к?теруге бар к?ш-жігерлерін ж?мылдыруда.
ХХ ?асырды? 60-70-жылдары шы??ан салалы? терминологиялы? с?здіктерге ?осымша ретінде б?гінгі к?ні жа?а арнада?ы с?здіктер шы?а бастады. Сол ретте ресми іс ?а?аздарын ж?ргізуге ж?рдем ретінде 1994 жылы «Атам?ра» баспасынан «Екі тілде іс ж?ргізу: с?здік-аны?тамалы?» атты к?мекші ??ралды? шы?уы осы ба?ытта?ы шаруаны біршама же?ілдете т?сті. Алайда, ?р сала ?зіндік ерекшеліктерге толы.
?аза?стан Республикасыны? б?рын?ы Сырт?ы істер министрі бол?ан белгілі дипломат ?.К.То?аев: «Еліміз т?уелсіздік ал?аннан бері б?рын ?мтыла баста?ан ?лтты?ымызды? басты белгілері, асыл м?раларымыз-тарихымыз, дініміз, ділімізбен ?оса, тілімізді ?алпына келтіруге сырт?ы саясат ведомствосы да атсалысып, министрлікті? ??рылымды? б?лімшелерінде ж?не шетелдердегі елшіліктер мен ?кілдіктерде іс ж?ргізу ж?не ?атынас ?а?аздарын кезе?-кезе?імен мемлекеттік тілге к?шіру жоспарланып отыр«, – деп тіл м?селесіні? мемлекетаралы? ?атынастарда да ?те ма?ызды екендігін атап ?ткен еді.
Ал арнайы терминдер мен с?з орамдарыны? жиынты?ы ретінде жалпы дипломатиялы? ?атынастарда ?алыптас?ан «дипломатиялы? тіл« ??ымыны? екінші м?ніне келетін болса?, оларды ?азіргі дипломатиялы? ??жаттарда жиі кездестіруге болады. Дипломатиялы? ??жаттарды? тілі мен жазылу т?сіліне ?атысты неміс ?алымы Х. Вильднер ?з е?бегінде бір?атар ?сыныстар береді. Х. Вильднер бойынша, дипломатиялы? жазу т?сілі – е? алдымен, ?арапайымдылы? ж?не ай?ынды?ымен ерекшеленуі тиіс, б?л жай ?арапайымдылы? емес, ?р с?з ?з орнын д?л тауып, тура ма?ынасын жеткізе алатындай болуы ?ажет. Дипломатиялы? ??жатты? тілі – б?л мемлекетті? сырт?ы ?леммен байланыс?а т?сетін тілі. К?п жа?дайда мемлекетті? дайында?ан дипломатиялы? ??жатыны? тілінен сол мемлекетті? бет-бейнесін к?рінеді. Сонды?тан да, тілге, дипломатиялы? ??жаттарды? жазылуына аса жо?ары талаптар ?ойылады. Б?л тіл – аны? та, на?тылы болу?а тиіс.
Егер дипломатиялы? ??жаттарды тілдік т?р?ыдан ?арайтын болса?, онда олар к?п жа?ынан саяси деректі басылым?а жа?ын т?рады. Саяси деректі басылымдарда, дипломатиялы? ??жаттарда к?ркем ?дебиеттен алын?ан с?з орамдары ке?інен ?олданылады. К?ркем ?дебиеттегідей салыстырмалы т?рде, мазм?ндау ?дісін пайдалану дипломатиялы? ??жатты жан-жа?ты толы?тырып, о?ан ай?ындылы?, тартымдылы? берері с?зсіз.
?рине, к?ркем ?дебиетті? ?діс-т?сілдерін орынды пайдалана білу керек. Тілдік ??ралды дипломатиялы? ??жаттарда ?тымды пайдалана білуі?із ??жатты? жазылу ??ндылы?ын арттыра т?сіп, мазм?нын на?ты т?сінуге м?мкіндік ту?ызады. Дипломатиялы? ??жаттарды дайындау барысында б?л ??жатты? кімдер ?шін, ?ай елге ба?ытталатынды?ын бір с?т те естен шы?армау керек. Кей жа?дайларда сол елде ке? етек ал?ан ??ымдар мен на?ысты с?здерді дипломатиялы? ??жаттарда ?олдануы м?мкін. Егер дипломатиялы? ??жаттар ?те ай?ын, ж?йелі, тартымды тілде жазыл?ан болса, о?ан к??іл б?лушілік те арта т?сері ха?. Ал ресми ??жат сай?ымаза?, кекесінді, ?ткір мыс?ылмен жазылса, ондай ??жаттар мемлекетаралы? ?атынастарды негізінен ?айшылы?ты жа?дайлар?а ?келіп тірейді. Дипломатиялы? ??жаттарды дайындау барысында а?и?ат пен жал?анды?ты? аражігін ажырата білуге талпыну ?ажет.
Халы?аралы? ?атынастар ж?йесінде к?птеген ?сыныстар мен тілектер жарияланады. Б?л ?сыныстар шарттар, келісімдер, ?арарлар жобаларыны? тарма?тарына таралып тасталуына байланысты б?л саладан бейхабар жан?а оларды толы? ?абылдап, д?рыс т?сінуі ?иын?а со?ады. Сол себепті ол тарма?тарды? мазм?нын ?лемдік ?о?ам?а т?сінікті, жалпы?а бірдей ашы? т?рде болуын ?амтамасыз ету дипломатиялы? ??жаттарды? ма?ызды жа?тарыны? бірі болып табылады.
М?селені тек баяндау к?йінде ?ана хабарлау дипломатиялы? ??жаттарды? м?нін ашпайды. ?йткені онда баспа бетінен, радио, телеарналардан немесе б??ан дейінгі дипломатиялы? ??жаттарда келтірілген м?ліметтерден белгілі хабарлама к?йінде жарияланады. Сонды?тан м?селені ?арапайым т?рде хабарлау белгілі а?и?атты ?айталаумен те?. Егер м?селе баяндау т?рінде емес, белгілі м?ліметтермен м?селені? жа?а жа?тары ?зара байланыстырылып, жа?а ?ырынан ашыла т?сетін болса, дипломатиялы? ??жат?а деген ?ызы?ушылы? арта т?седі.
С?йлем, ??жатпен танысатын жа?ты ойландыратындай, с?раулы ма?ынада, пікір алмасу кейпінде, ?р с?з ?зіне т?н екпінде, я?ни с?хбаттасу тіліне жа?ындата алса?ыз, дипломатиялы? ??жаты?ыз с?зсіз ?те м?нді болады. Б?гінгі к?нге дейін дипломатиялы? ??жаттарды? тілі ?арапайым, майда, икемді, ??р?а? болу керек деген т?сінік ?алыптас?ан. Кезінде дипломатияда солай с?хбаттас?анды?ы а?и?ат. Дегенмен, ??жаттарда?ы б?кіл м?тінні? біржа?ты, на?ты м?ліметті? ?зі ?ана келтірілуі ??жатпен танысушы тарапты жалы?тыруы м?мкін. Б?л ??жат мазм?нын со?ына дейін толы? т?сіну м?мкіндігін азайтуы ы?тимал.
М?селеге ?атысты ал?аш?ы дипломатиялы? ??жат дайындал?ан кезде м?ліметтер на?тылы к?йінде д?йектеу ?ажет. Ал осы м?селеге ?атысты келесі ??жаттарды ?лде ?айда ке? к?лемде, ал?аш?ы м?ліметтерді жан-жа?ты ашып к?рсеткен д?рыс. Дипломатиялы? ??жаттарды? стилистикалы? ??ндылы?ы с?здер мен с?з тіркестерін тиімді пайдалана алу м?мкіндігіне тікелей ?атысты. Бір с?зді? ?зін ?р с?йлем сайын ?олдана берсе?із де дипломатиялы? ??жатты? сапасына кері ?сер етері белгілі.
Дипломатиялы? ??жаттарда жалпылама сипатта?ы т?сініктерге тым жиі сілтеме жасама?ан д?рыс, ?йткені керісінше жа?дайда б?л ??жат бас?а тарап?а а?ыл айтумен те? болып ?абылданады. Сонды?тан да ?арсылы? білдіру ??жаттарын дайындау?а жеткілікті м?лшерде д?лелдеме бол?аны ж?н. Сол негізде тым асыра сілтеушілікті? де болма?аны д?рыс. Егер дипломатиялы? ??жаттарды грамматикалы? т?р?ыдан ?арастыратын болса? тек жадынамалы? жазбаларында ?ана емес, сондай-а? ноталар мен м?лімдемелерде де болымсыз с?йлемдер к?п м?лшерде кездеседі. ?йткені б?л дипломатиялы? ??жаттарды? белгілі ?зіндік ерекшеліктерімен ай?ындалады.
Грамматикалы? категория?а ?атысты міндеттеуге жататын на?ысты с?здер мен с?здер тізбегін дипломатиялы? ??жаттарда пайдалану жан-жа?ты са?ты? пен ?негелілікті ?ажет етеді. Е? алдымен, тепе-те?дік ?атынастар ж?нінде, егеменді мемлекеттерді? ?атынастары туралы с?з бол?анда бас?а мемлекет ?шін оны? не істеу немесе істемеу керектігін міндеттеу ?дептіліктен тыс деп есептелінеді. Сол себепті дипломатиялы? ??жаттарда міндеттеу ?а?идасы ?лде?айда икемді, ж?мса? т?рге ие болады. Я?ни шартты-келісімді с?йлемдерге «егер» с?зінен бастауы ?арсы тараптармен ?оса ?здеріне де ?атысты екендікті білдіреді.
Міндеттеу с?здерін пайдалануды? екінші ?ауіптілігі талап еткендік болып ?абылдану м?мкіндігі. Ал талап етушілік – егер ??жат ?андай да бір т?тенше жа?дай?а ?атысты болмаса, шын м?нінде, талап ету емес болса, онда б?л пайдасыз, ?айта зиянды болып табылады.
Дипломатиялы? ??жаттарда?ы ?арапайымдылы? т?рін ??птайтын Х.Вильднерді? ?зі де м??ияттылы?ты талап етеді. Дегенмен, ??жатты? басым к?пшілікке т?сінікті болуын ешкім де жо??а шы?армайды. ?ыс?а т?сініктер мен ?арапайымдылы? к?п жа?дайда бірдейлікті білдірмейді. Дипломатиялы? ??жаттарда?ы ?ыс?а с?здер, немесе ?за? с?здер не жетіспеушілікті? не ??ндылы?ыны? белгісі емес, е? бастысы, ма?ынасыз с?здерді?, бос с?здер мен с?йлемдерді? болма?аны д?рыс. М?тінге ешбір ?осымша мазм?н, ма?ына бермейтін с?здерді с?йлемге ?ыстыруды? ?ажеттігі жо?. Е? ма?ыздысы – белгіленген мазм?нды на?ты ашу.
Толы??анды дипломатиялы? ??жаттарды? тілдік ж?не стилистикалы? ??рылымы ??жат ба?ыттал?ан тараптар?а деген сенімділік ту?ызатындай, оларды? д?рыс шешім ?абылдау ?абілеттілігіне т?рткі болатындай сипатта ??рылады. «К?рделі м?селелерге ?арапайым шешімні?» болмайтынды?ын д?рыс т?сінуге т?рбиелеу, халы?аралы? ала?да болып жат?ан д?ниені ой елегінен ?ткізуге ?мтылуына дипломатиялы? ??жатты? ??рамында?ы на?тылы д?йектер мен д?лелдерді? негізінде т?рткі болу ?шін дипломатиялы? тілге тал?ампазды?пен ?арап, шетелдік о?ырман?а деген ?дептілікті жо?ары де?гейге жеткізу ?ажет.
?йткені Сырт?ы істер министрлігіні? ?ызметі сан ?ырлы ?рі к?рделі ж?мыс бол?анды?тан, ол – тындырымды зерделік пен зиялылы?ты ?ажет етеді. Б?гінгі ?аза? елі ?лем елдеріні? бір ?атарымен т?ра?ты ?арым-?атынастар орнатып, сан алуан салада халы?аралы? келісімдер мен шарттар?а отыруда. ?рине еліміз т?уелсіздігін жариялай салып халы?аралы? ?атынастарды ?лтты? тілде ж?ргізуге шамасы келмеді. ?йткені елімізді? дипломатия саласында ?лтты? тілін тере? ме?герген мамандар жо?ты? ?асы болды. Сол себепті т?уелсіз ?аза?станны? ?леммен байланысы орыс тілінде ж?ргізілді. Со??ы кездегі ?аза? тіліні? ?рісін ке?ейту саясаты дипломатия саласын да ?амти бастады. ?йткені тіл – ?ашанда мемлекет тірегі, ?лтты? ?лт болуыны? басты белгілеріні? бірі.
Я?ни елімізді? дипломатиялы? саласында ?аза? тілін тере? ме?геру б?гінгі к?нні? ?ажеттілігіне айналуда. ?рине, б?л ба?ытта ?лі де ?ата? саясат ?стан?ан д?рыс болар еді. Сонда ?ана дипломатия саласында ?лтты? намысымыз бен сезіміміз ас?а? болары ай?ын. Билік тарма?тарында ?лтты? тілде ресми ??жаттар дайындауда кездесетін келе?сіздік пен жанай?ай тумас еді. Жо?алу?а ша? ?ал?ан асылымызды ?айта жинау же?іл бола ?оймайды. ?рбір м?лімет ?аза?ша ойлау ж?йесіні? жемісі ретінде, тілдік ерекшеліктерді са?тай отырып, т?пн?с?а к?йінде д?ниеге келгенде ?ана толы??анды ??жат ретінде ?абылданба?. Дипломатиялы? ??жаттарды ?зірлеуде б?л ?те ??нды талап.
Болаша? дипломаттар т?р?ан елімізді? т?л?алы? ?асиетіне, ?лтты? тіліне, м?дениетіне, парасаттылы?ына, ?зіндік ерекшелігіне м?н бере отырып, ?аза? хал?ыны? ?лтты? сипатын жар?ырата ашып к?рсетуге талпынуы керек. Ма?сат т?т?ан іс ?ау?арлы болу ?шін ?рбір маман ?зіні? біліктілігін арттыра т?суге тиіс. Я?ни халы?аралы? ?атынастарды ?ар?ынды дамыту мен ны?айту дипломатиялы? тілді? негізінде ж?зеге асады. Тілді тере? ме?гергенні? ?рісі мен тынысы ке? болары с?зсіз.
Сол негізде дайындалатын дипломатиялы? ??жаттарды жанжа?ты тал?ылау барысында ?лемдік дипломатиялы? т?жірибеде ?олданылатын дипломатиялы? ??жаттарды? р?лі мен м?нін, ??растырылу ?діс-т?сілдерін жан-жа?ты танып білу ма?сатында к?птеген дипломатиялы? . ы?ты? негізін ?ала?ан халы?аралы? ??жаттар мен ?лемдік авторларды? ?ылыми е?бектерін ?арастыру ?те ?ажет.
Жалпы дипломатиялы? ?ызметке ?атысты е?бектер ?те мол. Соларды? ішінде А.Г. Ковалев «Азбука дипломатии» атты е?бегінде дипломатиялы? ??жаттарды? т?рлері мен оны? ішкі м?тініні? ?алай жазылатынды?ына ерекше к??іл б?лген. ?аза?станды? ?ылыми айналым?а да осы ба?ытта бір?атар е?бектер ?осылды. М?селен, ?.К. То?аевты? «Беласу. Дипломатиялы? очерктер» атты е?бегінде ?аза?станды? дипломатиялы? ?ызметті? ?алыптасуы мен дамуы ?арастырыл?ан. Ал ?.К. То?аевты? жалпы жетекшілігімен шы??ан «?аза? ж?не орыс тілдерінде дипломатиялы? іс ж?ргізу», 2008 жылы шы??ан ??растырушы-автор М. К?рібайды? «Дипломатиялы? хат алмасу (?лгілер)» атты кітабы, А.Р. ?ліпбаевты? «Дипломатиялы? ??жаттама», «Халы?аралы? келісс?здер» о?у ??ралдары на?тылы ?лгілерді? негізінде дипломатиялы? ??жаттарды ??растыру?а ж?не дипломатиялы? келісс?здерді? м?ні мен р?лін ?арастыру?а арнал?ан. Дипломатия саласына, жалпы халы?аралы? ?атынастар ж?йесіне арнал?ан кітаптар ?атарына «Дипломатиялы? ?ызмет ж?не халы?аралы? ?атынастар» атты о?улы?ты да (авторы С. Батырша-?лы) жат?ызу?а болады. Б?л е?бекте ежелгі кезе?дегі дипломатиялы? ж?не консулды? ?ызметті? ?алыптасуына да к??іл б?ле кеткен.
Мемлекетаралы? ?атынастарды ж?йелеу ма?сатында мемлекеттер 1961 жылы 18 с?уір к?ні Дипломатиялы? ?атынастар туралы Вена конвенциясына ?ол ?ояды. ?лемні? барлы? мемлекеттері, оны? ішінде конвенция?а ?зірше ?осылма?ан елдер де, конвенция к?леміндегі ережелерді са?тайды, дипломатиялы? протокол ?ызметтері ?з ?ызметінде осы ережерлерді ескереді. Бір?атар елдер Дипломатиялы? ?атынастар туралы Вена конвенциясы ережесіні? негізінде ?осымша ?з за?намаларын ?абылдауды д?рыс к?рген. Сол ретте ?аза?стан Республикасы да т?уелсіз мемлекет ретінде 1997 жылы 12 ?арашада «Дипломатиялы? ?ызмет туралы за?ын» ?абылдайды. Б?л за? мемлекеттік ?ызметті? бір б?лігі ретіндегі ?аза?стан Республикасы дипломатиялы? ?ызметіні? . ы?ты? негіздерін, сондай-а? ?йымдастыру т?ртібін белгілейді.
Осы за?ны? негізінде ?аза?стан Республикасыны? «Дипломатиялы? ?ызмет туралы за?ына» толы?тырулар енгізіліп, 2002 жылы 7 наурызда жа?а м?тіні ?абылданады. Б?гінгі к?ні ?аза?стан Республикасыны? дипломатиялы? ?ызметі осы за?ны? негізінде ж?зеге асырылуда.
Та?ырып бойынша ба?ылау с?ра?тары:
1. «Дипломатия» деген ??ымды ?алай т?сінесіз?
2. Дипломатиялы? тіл ??ымын ?алай т?сінесіз?
3. Мемлекетаралы? ?атынастарды ж?йелеу ма?сатында мемлекеттер ?андай халы?аралы? де?гейдегі ??жаттарды бекітті?
4. ?аза?стан Республикасыны? «Дипломатиялы? ?ызмет туралы за?ы» дипломатиялы? ?ызметті? міндеті мен функциясын ?алай ай?ында?ан?
5. Дипломатиялы? арнайы терминдер мен с?з орамдарына т?сініктеме бері?із?
Данный текст является ознакомительным фрагментом.
Источник